CÁCH LẮP ĐẶT QUẠT THÔNG GIÓ CÔNG NGHIỆP ĐÚNG KỸ THUẬT

Ngày đăng: 22/08/2025 09:37 AM

Quạt thông gió công nghiệp giúp lưu thông không khí, loại bỏ hơi nóng và bụi bẩn trong nhà xưởng, bảo vệ sức khỏe người lao động. Tuy nhiên, để quạt hoạt động hiệu quả và bền bỉ, việc lắp đặt đúng kỹ thuật là rất quan trọng. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết cách lắp đặt quạt thông gió công nghiệp chuẩn xác, an toàn và tiết kiệm năng lượng.

1. Giới thiệu về quạt thông gió công nghiệp

Quạt thông gió công nghiệp là thiết bị không thể thiếu trong hệ thống thông gió của nhà xưởng, nhà kho, trang trại, hầm mỏ hay các khu vực sản xuất có quy mô lớn. Vai trò chính của quạt là giúp lưu thông không khí, thải khí nóng, mùi hôi, hơi ẩm và bụi bẩn ra bên ngoài, đồng thời đưa không khí tươi mát vào bên trong, từ đó bảo vệ sức khỏe người lao động, bảo quản máy móc, nguyên vật liệu và duy trì môi trường làm việc ổn định.

Tuy nhiên, để hệ thống thông gió hoạt động hiệu quả, việc lắp đặt quạt đúng kỹ thuật là yếu tố then chốt. Một hệ thống lắp sai có thể gây tiếng ồn lớn, rung lắc, tốn điện, nhanh hỏng quạt hoặc ảnh hưởng đến kết cấu công trình. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết cách lắp đặt quạt thông gió công nghiệp một cách đúng kỹ thuật, an toàn, hiệu quả và dễ áp dụng.

2. Tầm quạt trọng của về lắp đặt quạt thông gió

2.1 Đảm bảo hiệu suất vận hành tối ưu

Một hệ thống thông gió chỉ phát huy hiệu quả khi luồng khí được lưu thông đúng hướng, đúng tốc độ và không bị cản trở. Việc lắp quạt thông gió đúng kỹ thuật giúp quạt hoạt động trong điều kiện tối ưu, tạo ra lưu lượng gió phù hợp với yêu cầu của không gian. Ngược lại, nếu lắp sai vị trí, sai chiều gió hoặc sai kích thước quạt, hiệu suất sẽ giảm mạnh, dẫn đến khí nóng, bụi hoặc mùi hôi không được xử lý triệt để.

2.2 Tiết kiệm điện năng và chi phí vận hành

Khi quạt được lắp đúng kỹ thuật, chạy êm và ổn định, mô tơ không bị quá tải, không sinh nhiệt bất thường, từ đó giúp giảm tiêu thụ điện năng đáng kể. Ngược lại, hệ thống lắp đặt sai sẽ làm quạt phải hoạt động vượt công suất để bù lại hiệu suất thấp, dẫn đến hóa đơn tiền điện tăng cao và mô tơ nhanh hỏng.

2.3 Giảm thiểu hỏng hóc và kéo dài tuổi thọ thiết bị

Việc căn chỉnh sai, thiếu hệ thống giảm rung, không cố định chắc chắn quạt… đều có thể gây ra rung lắc, va đập hoặc mài mòn cánh quạt, bạc đạn và mô tơ. Điều này không chỉ làm giảm tuổi thọ của quạt mà còn có thể gây hư hỏng cho toàn bộ hệ thống thông gió. Lắp đặt đúng giúp thiết bị hoạt động ổn định, ít hỏng vặt và kéo dài thời gian sử dụng lên đến hàng chục năm.

2.4 Đảm bảo an toàn cho người và công trình

Một chiếc quạt nặng hàng chục kg được treo lơ lửng hoặc gắn vào tường nếu không cố định chắc chắn sẽ tiềm ẩn nguy cơ rơi, đổ, chập cháy, rò điện... Lắp đặt đúng kỹ thuật – từ hệ khung đỡ đến hệ thống điện và tiếp địa – là yếu tố bắt buộc để đảm bảo an toàn cho người vận hành, nhân viên làm việc xung quanh cũng như toàn bộ công trình.

3. Hướng dẫn cách lắp đặt quạt thông gió công nghiệp

Việc lắp đặt quạt thông gió công nghiệp đòi hỏi sự chính xác, am hiểu kỹ thuật và tuân thủ quy trình từng bước. Dưới đây là cách lắp đặt quạt thông gió công nghiệp hướng dẫn chi tiết từ khảo sát hiện trạng đến vận hành thử, phù hợp với hầu hết các loại quạt công nghiệp như quạt hướng trục, quạt ly tâm, quạt gắn tường,...

3.1 Khảo sát và chọn vị trí lắp đặt

Mục tiêu là đảm bảo quạt được lắp ở vị trí tối ưu để hút khí nóng, bụi, mùi hoặc cấp gió tươi hiệu quả.

Tiêu chí chọn vị trí: Gần khu vực sinh nhiệt như máy móc, dây chuyền sản xuất Có luồng đối lưu gió ra/vào tự nhiên Tránh những nơi ẩm ướt, dễ cháy hoặc có vật cản. Không cản trở lối đi, cửa thoát hiểm

Lưu ý: Nếu lắp quạt hút, nên lắp cao hơn mặt sàn từ 1,8 đến 2,5 mét. Nếu lắp quạt cấp gió, nên bố trí hướng gió thổi dọc theo khu vực làm việc.

3.2 Chuẩn bị vật tư, dụng cụ và đảm bảo an toàn thi công

Vật tư cần chuẩn bị: Quạt thông gió đúng loại và đúng công suất. Khung thép, giá đỡ, bu lông, ốc vít. Tủ điện, dây dẫn, cầu dao, CB chống giật. Gioăng cao su giảm rung (nếu cần). Ống dẫn khí, lưới bảo vệ, hộp tiêu âm (nếu cần).

Dụng cụ thi công: Máy khoan, máy cắt, máy hàn, tua vít. Thang, giàn giáo, thiết bị nâng (nếu lắp cao). Thiết bị đo điện, máy cân bằng laser.

An toàn lao động: Ngắt toàn bộ nguồn điện trước khi thi công. Trang bị đồ bảo hộ: mũ, găng tay, dây an toàn, giày cách điện. Treo biển cảnh báo tại khu vực đang thi công.

3.3 Định vị và khoan lỗ cố định quạt

Trường hợp lắp tường: Đo kích thước quạt và đánh dấu chính xác vị trí cần khoan cắt. Dùng máy cắt tạo lỗ lắp đặt đúng theo kích thước thiết kế. Đặt khung hoặc giá đỡ chắc chắn vào tường bằng nở sắt, bu lông.

Trường hợp treo trần: Xác định điểm treo phù hợp với kết cấu trần. Dùng thanh ty ren, bulong nở và đệm cao su để cố định khung. Đảm bảo khung treo chịu được tải trọng quạt và dao động rung.

Trường hợp đặt sàn: Nền sàn cần bằng phẳng, không gồ ghề. Dùng đệm chống rung dưới chân quạt để hạn chế tiếng ồn.

3.4 Cố định quạt và cân chỉnh trục

Đặt quạt vào khung đỡ, kiểm tra độ cân bằng. Siết chặt tất cả bu lông, tránh tình trạng lỏng sau khi vận hành. Với quạt ly tâm hoặc có hệ truyền động, cần căn chỉnh dây curoa, trục truyền lực cho đúng tâm

Lưu ý: Không để quạt bị nghiêng, lệch hoặc rung tự do. Sử dụng đệm cao su hoặc lò xo giảm chấn nếu khu vực rung mạnh.

3.5 Kiểm tra điện và đấu nối nguồn

Quy trình đấu điện: Dựa theo sơ đồ kỹ thuật từ nhà sản xuất (thường in trên hộp mô tơ hoặc tài liệu đi kèm). Kết nối dây pha (L), trung tính (N) và tiếp địa (E). Dùng dây cáp chịu tải phù hợp với công suất quạt. Sử dụng CB chống giật hoặc tủ điện riêng cho hệ thống quạt.

An toàn điện: Không nối trực tiếp vào ổ cắm dân dụng. Không dùng dây điện kém chất lượng, không luồn dây hở hoặc để gần khu vực có nước. Mỗi quạt nên có công tắc hoặc CB riêng biệt để dễ kiểm soát.

3.6 Kiểm tra và vận hành thử

Sau khi hoàn tất lắp đặt và đấu nối điện: Kiểm tra lại tất cả bu lông, dây điện, vị trí cánh quạt. Khởi động quạt ở tốc độ thấp trước để quan sát vận hành. Theo dõi: Chiều quay của cánh quạt (phải đúng chiều). Mức độ rung, tiếng ồn. Dòng điện tiêu thụ (nếu có thiết bị đo). Luồng gió ra/vào có đúng như thiết kế

Nếu có bất kỳ hiện tượng bất thường như quạt kêu, rung mạnh, nóng mô tơ..., cần dừng ngay để kiểm tra lại từng hạng mục.

4. Cách đấu quạt thông gió 3 dây

Quạt thông gió công nghiệp 1 pha thường có 3 dây ra, bao gồm dây cuộn chạy, dây cuộn khởi động, dây chung (nối giữa hai cuộn). Cuộn chạy (giúp quạt vận hành). Cuộn khởi động (giúp quạt quay lúc khởi động). Sau đây là cách đấu quạt thông gió 3 dây:

Màu sắc của 3 dây cũng được phân biệt rõ ràng:

Đỏ hoặc nâu: cuộn chạy
Đen: cuộn khởi động
Trắng hoặc xanh: dây chung

Nếu dây không có màu, dùng đồng hồ VOM để đo điện trở:

Đặt tên 3 dây là A, B, C
Đo 3 cặp: AB, AC, BC
Cặp có trở kháng cao nhất là giữa cuộn chạy và cuộn khởi động
Cặp có trở kháng thấp nhất là giữa dây chung và cuộn chạy
Cặp còn lại là dây chung và cuộn khởi động

Từ đó xác định được từng dây để đấu nối.

Cách đấu quạt thông gió 3 dây

Sau khi xác định được các dây: Dây cuộn chạy nối với nguồn pha (L). Dây chung nối với trung tính (N). Dây cuộn khởi động nối với một đầu tụ điện. Đầu còn lại của tụ điện nối về dây pha (cùng điểm với cuộn chạy). Tụ điện có nhiệm vụ giúp quạt khởi động nhanh và đúng chiều quay.

Lưu ý khi đấu quạt thông gió 3 dây

Tụ điện phải đúng loại, đúng trị số (thường từ 3µF đến 10µF tùy công suất quạt). Dây điện nên dùng loại chịu tải phù hợp với công suất quạt. Mối nối cần chắc chắn, có bọc cách điện cẩn thận. Nếu quạt quay ngược, chỉ cần đảo vị trí hai dây: cuộn chạy và cuộn khởi động (tức đảo hai đầu tụ điện).

5. Cách đấu quạt thông gió 4 dây

5.1 Cấu tạo đấu quạt thông gió 4 dây

Quạt thông gió loại 4 dây thường bao gồm:

3 dây pha: cấp nguồn cho mô tơ chạy. Các dây này sẽ nối vào nguồn điện 3 pha 380V.
1 dây tiếp địa (dây mát an toàn): không cấp điện cho quạt, nhưng giúp chống giật và bảo vệ thiết bị.

Thông thường:

Dây pha có thể màu đỏ, vàng, xanh hoặc đen, nâu, xám
Dây tiếp địa thường có màu xanh lá sọc vàng

Lưu ý: quạt 3 pha không dùng dây trung tính (dây màu xanh dương), vì không cần thiết cho động cơ 3 pha.

5.2 Cách đấu quạt thông gió 4 dây

Bước 1: Xác định nguồn điện cấp cho quạt 3 pha là 380V (3 pha). Gồm 3 dây pha: L1 (pha 1), L2 (pha 2), L3 (pha 3), và 1 dây tiếp địa (PE), thường đi kèm trong hệ thống điện công nghiệp.

Bước 2: đấu dây

Nối 3 dây pha từ quạt vào 3 dây nguồn điện L1, L2, L3 theo thứ tự bất kỳ
Nối dây tiếp địa của quạt vào tiếp địa của hệ thống (thanh đồng tiếp địa, vỏ tủ điện, cọc đất...)

Lúc này quạt sẽ sẵn sàng hoạt động khi cấp điện.

5.3 Kiểm tra chiều quay của quạt

Khi cấp điện lần đầu, cần kiểm tra xem quạt có quay đúng chiều không. Thường trên thân quạt sẽ có mũi tên chỉ chiều quay.

Nếu quạt quay đúng chiều → giữ nguyên

Nếu quạt quay ngược → chỉ cần đổi vị trí 2 trong 3 dây pha (ví dụ: đổi dây L1 với L2)

Việc đảo pha này sẽ làm thay đổi chiều quay của mô tơ.

5.4 Một số lưu ý

Luôn ngắt điện trước khi đấu nối hoặc kiểm tra
Đảm bảo dây tiếp địa được nối đúng, giúp bảo vệ thiết bị và con người
Sử dụng aptomat 3 pha (CB) và thiết bị bảo vệ phù hợp với công suất quạt
Không để đầu dây hở hoặc mối nối lỏng, tránh cháy nổ
Nên chạy thử quạt trong vài phút đầu để kiểm tra tiếng ồn, rung, chiều quay và nhiệt độ mô tơ

6. Nguyên tắc lắp quạt thông gió

Để quạt thông gió hoạt động hiệu quả, cần có một số nguyên tắc sau:

6.1 Chọn vị trí lắp đặt phù hợp

Quạt thông gió nên được lắp ở nơi thoáng, dễ lưu thông không khí. Nên đặt quạt ở gần trần hoặc các vị trí cao để hút khí nóng và mùi tích tụ phía trên. Tránh lắp quạt ở nơi có vật cản như tủ, vách, hoặc góc khuất vì sẽ làm giảm hiệu quả thông gió.

6.2 Lắp đúng chiều gió

Với quạt hút, mặt quạt nên hướng vào không gian cần hút khí, phần mô tơ hướng ra ngoài để đẩy không khí đi. Với quạt cấp gió, cần đặt sao cho gió được đưa từ ngoài vào trong. Nếu lắp sai chiều, quạt sẽ không tạo luồng không khí đúng và có thể gây tụ khí trong phòng.

6.3 Lắp chắc chắn, không rung

Quạt cần được cố định chắc vào tường, trần hoặc khung đỡ bằng các vật tư phù hợp như vít nở, bulong, bản mã sắt… Không nên treo quạt bằng dây kẽm hoặc vật liệu yếu vì dễ rung, gây tiếng ồn hoặc rơi vỡ nguy hiểm.

6.4 Đấu điện đúng kỹ thuật

Dây điện sử dụng phải phù hợp với công suất quạt, tránh dùng dây nhỏ gây nóng và cháy. Đấu dây đúng sơ đồ, đúng pha (nhất là quạt 3 pha). Nên lắp thêm thiết bị bảo vệ như aptomat hoặc cầu chì, và đảm bảo quạt có nối tiếp địa để an toàn khi rò điện.

6.5 Sắp xếp quạt hợp lý

Tùy vào diện tích, chiều cao trần và mục đích sử dụng mà bố trí số lượng quạt phù hợp. Tránh lắp quá sát nhau hoặc lắp các quạt thổi và hút đối đầu nhau vì sẽ triệt tiêu hiệu quả gió. Nên để quạt hút ở nơi tập trung nhiều khí nóng, mùi, hơi ẩm.

7. Cách đấu tụ quạt thông gió

Khi sử dụng quạt thông gió loại 1 pha (dùng nguồn điện 220V), mô tơ sẽ cần một tụ điện để khởi động. Tụ điện có vai trò tạo ra độ lệch pha giữa hai cuộn dây bên trong mô tơ, từ đó giúp quạt khởi động được và quay đúng chiều.

Thông thường, mô tơ quạt có ba đầu dây chính đi ra ngoài. Mỗi đầu tương ứng với một chức năng riêng, bao gồm:

Dây cuộn chạy (thường gọi là RUN): đây là cuộn dây chính, dùng để duy trì hoạt động của quạt sau khi khởi động.
Dây cuộn khởi động (thường gọi là START): giúp tạo mô-men xoắn ban đầu cho quạt quay.
Dây chung (thường gọi là COM): là điểm nối giữa hai cuộn dây RUN và START, thường được đấu vào dây trung tính.

Ba đầu dây này có thể không ghi rõ ký hiệu, nên để xác định đúng vai trò từng dây, bạn cần sử dụng đồng hồ đo điện trở (VOM). Đo điện trở giữa các cặp dây sẽ giúp bạn xác định đúng COM, RUN và START như sau:

Cặp dây có điện trở cao nhất là giữa RUN và START.
Cặp dây có điện trở thấp nhất là giữa COM và RUN.
Cặp còn lại là giữa COM và START.

Sau khi đã xác định chính xác ba đầu dây, việc đấu tụ được thực hiện như sau:

Dây RUN được nối với nguồn điện pha (thường ký hiệu là L). Đây là dây cấp điện chính cho cuộn chạy của mô tơ.
Dây COM được nối với dây trung tính của nguồn điện (thường ký hiệu là N). Đây là điểm chung giữa hai cuộn dây.
Tụ điện sẽ được nối giữa dây RUN và dây START. Một đầu tụ nối vào RUN, đầu còn lại nối vào START.

Tụ điện phải là loại tụ chạy thường xuyên, có giá trị điện dung phù hợp với công suất của mô tơ. Thông thường, các quạt thông gió nhỏ sử dụng tụ từ 1,5 đến 4 microfarad (µF), trong khi các loại quạt công nghiệp công suất lớn có thể dùng tụ từ 6 đến 16 microfarad hoặc cao hơn. Trị số này thường được ghi trên thân tụ hoặc trong tài liệu kỹ thuật của nhà sản xuất.

Trong quá trình đấu nối, cần đảm bảo rằng các mối nối được siết chặt, không để hở lõi đồng, không đấu nhầm vị trí giữa các dây. Sau khi đấu xong, bật nguồn để kiểm tra hoạt động của quạt.

Nếu sau khi cấp điện, quạt quay nhưng quay ngược chiều (thổi ngược luồng gió), bạn chỉ cần đổi vị trí hai đầu dây RUN và START, tức là đảo chiều đấu của tụ điện. Việc này sẽ làm thay đổi chiều quay của mô tơ, giúp quạt quay đúng hướng gió mong muốn.

Lưu ý quan trọng khi đấu tụ là phải ngắt điện hoàn toàn trước khi thao tác. Không được dùng tụ có dấu hiệu phồng, chảy dầu hoặc rò điện. Tụ nên được cố định chắc chắn, tránh rung lắc hoặc va chạm khi quạt hoạt động. Nếu mô tơ có tích hợp sẵn tụ điện bên trong, bạn không cần đấu tụ ngoài, nhưng nếu là loại mô tơ rời tụ, việc đấu nối cần thực hiện đúng như hướng dẫn trên.

Trong trường hợp quạt có bốn đầu dây (cuộn chạy và cuộn khởi động tách biệt hoàn toàn, không có điểm chung), bạn sẽ cần xác định điểm giao nhau giữa hai cuộn và nối hai đầu đó lại để tạo thành dây COM. Sau đó, thực hiện đấu tụ như đối với loại quạt ba dây thông thường.

Việc đấu tụ đúng không chỉ giúp quạt khởi động dễ dàng mà còn đảm bảo tuổi thọ của mô tơ, tránh cháy tụ hoặc cháy cuộn dây khi hoạt động lâu dài.

8. Kết luận

Lắp đặt và đấu nối quạt thông gió đúng kỹ thuật là yếu tố quan trọng giúp thiết bị hoạt động hiệu quả, bền bỉ và an toàn. Việc xác định đúng vị trí, đấu tụ chính xác (với quạt 1 pha), kiểm tra chiều quay, và đảm bảo an toàn điện sẽ giúp hệ thống thông gió vận hành ổn định, tiết kiệm điện và tránh sự cố.

Dù là người sử dụng hay thợ kỹ thuật, tuân thủ đúng quy trình sẽ mang lại hiệu quả tối ưu. Nếu không chắc chắn, nên tham khảo ý kiến từ chuyên gia để đảm bảo an toàn và độ tin cậy khi vận hành.

CÔNG TY TNHH THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ MAXFAN VIỆT NAM