HƯỚNG DẪN CÁCH VỆ SINH BẢO TRÌ QUẠT THÔNG GIÓ CÔNG NGHIỆP

Quạt thông gió công nghiệp là thiết bị quan trọng giúp lưu thông không khí, giảm nhiệt, loại bỏ bụi và khí độc trong nhà xưởng. Tuy nhiên, nếu không vệ sinh và bảo trì định kỳ, quạt dễ bám bụi, giảm hiệu suất, tăng nguy cơ hư hỏng và tiêu hao điện năng. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết cách vệ sinh, bảo trì quạt thông gió công nghiệp đúng kỹ thuật, giúp thiết bị hoạt động ổn định, bền bỉ và an toàn.

1. Quạt thông gió công nghiệp

1.1 Khái niệm quạt thông gió công nghiêp

Quạt thông gió công nghiệp là thiết bị cơ khí chuyên dùng để luân chuyển không khí giữa môi trường bên trong và bên ngoài các công trình quy mô lớn như nhà xưởng, nhà máy, kho hàng, tầng hầm, phòng kỹ thuật. Thiết bị này giúp giảm nhiệt độ, đẩy khí độc, bụi bẩn, mùi hôi ra ngoài và cấp khí tươi vào bên trong, góp phần duy trì môi trường làm việc an toàn, thông thoáng và đạt tiêu chuẩn sản xuất.

1.2 Đặc điểm quạt thông gió công nghiệp

• Lưu lượng gió lớn, phù hợp với không gian rộng hoặc khu vực có nhu cầu trao đổi khí cao

• Kết cấu chắc chắn, sử dụng vật liệu bền như thép mạ kẽm, inox, hợp kim nhôm

• Độ bền cao, hoạt động ổn định liên tục trong điều kiện công nghiệp

• Đa dạng về thiết kế: quạt gắn tường, quạt mái, quạt hướng trục, quạt ly tâm, quạt âm trần

• Một số dòng tích hợp motor tiết kiệm điện hoặc điều khiển bằng biến tần

1.3 Ứng dụng quạt thông gió công nghiệp

Quạt thông gió công nghiệp được sử dụng trong:

• Trong các khu công nghiệp, nhà máy sản xuất, xưởng cơ khí, dệt may, chế biến gỗ

• Trong kho chứa hàng, tầng hầm, nhà xe, phòng máy phát điện

• Trong các ngành yêu cầu cao về vệ sinh không khí như thực phẩm, y tế, phòng sạch

Xem chi tiết quạt thông gió công nghiệp tại đây

2. Vì sao phải vệ sinh quạt thông gió công nghiệp

Quạt thông gió công nghiệp (còn gọi là quạt hút, quạt làm mát, quạt cấp khí tươi…) là thiết bị không thể thiếu trong các hệ thống công nghiệp – phục vụ mục đích:

• Làm mát, thông gió: trong nhà xưởng, kho lạnh, phòng sạch, hệ thống điều hòa.

• Hút bụi/chất độc: tại khu vực hàn, hút khí thải, xưởng sơn, hóa chất...

• Cân bằng áp suất: trong kho lưu trữ, phòng máy, trạm biến áp, trung tâm dữ liệu.

Vì vậy, vệ sinh quạt thông gió công nghiệp giúp: Duy trì lưu lượng dòng không khí theo thiết kế. Duy trì hiệu suất motor, giảm tiêu hao năng lượng. Ngăn ngừa hư hỏng bạc đạn, cuộn dây do bụi, độ ẩm, dầu nhớt. Cải thiện môi trường – giảm bụi, vi khuẩn, mùi hôi.

Đối tượng áp dụng: Nhà máy có môi trường nhiều bụi (xi măng, mùn gỗ, kim loại, hóa chất, bột…). Nhà xưởng sản xuất thực phẩm, dược phẩm, điện tử, phòng sạch. Kho lạnh, kho thuốc, cơ sở y tế, trung tâm dữ liệu.

3. Thời gian bảo trì, bảo dưỡng, vệ sinh quạt thông gió

Sau một thời gian vận hành, quạt thông gió có thể bị bám bụi, dầu mỡ hoặc tắc nghẽn do dị vật. Những yếu tố này làm giảm lưu lượng gió, tăng điện năng tiêu thụ và ảnh hưởng đến hiệu quả thông gió. Bảo dưỡng quạt thông gió định kỳ giúp làm sạch thiết bị, đảm bảo quạt hoạt động trơn tru và đạt lưu lượng gió tối ưu.

Dưới dây là tần suất bảo trì quạt thông gió công nghiệp được nghị:

4. Các bước chuẩn bị trước khi vệ sinh, bảo trì hệ thống quạt thông gió công nghiệp

Trước khi tiến hành vệ sinh quạt thông gió và bảo trì quạt thông gió công nghiệp, việc chuẩn bị kỹ lưỡng về an toàn, dụng cụ, nhân lực và khảo sát hiện trạng là vô cùng quan trọng. Bước chuẩn bị tốt sẽ giúp đảm bảo quá trình làm việc diễn ra suôn sẻ, hiệu quả, tránh hư hại thiết bị và nguy cơ tai nạn.

4.1 Các bước đảm bảo an toàn khi bảo trì

• Ngắt toàn bộ nguồn điện cấp cho quạt (điện 1 pha hoặc 3 pha), kiểm tra kỹ bằng bút thử điện hoặc đồng hồ đo.

• Dán biển cảnh báo “Đang bảo trì – Không vận hành” tại khu vực có thiết bị và tủ điện liên quan. Nếu có hệ thống điện phức tạp, cần sử dụng quy trình khóa điện an toàn.

• Chuẩn bị đầy đủ thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE): găng tay cách điện hoặc chống dầu, kính bảo hộ, khẩu trang hoặc mặt nạ lọc bụi, giày bảo hộ, mũ bảo hộ. Tuyệt đối không thực hiện bảo trì một mình. Nên có ít nhất 2 người để hỗ trợ xử lý các tình huống khẩn cấp.

4.2 Chuẩn bị dụng cụ trước khi vệ sinh quạt thông gió

- Các dụng cụ cơ khí như: Bộ tua-vít các loại (dẹt, bake, đầu sao). Bộ cờ-lê, mỏ lết, khóa lục giác (Inch và mm). Kìm mỏ nhọn, kìm cắt dây, kìm điện. Dụng cụ tháo bạc đạn, cánh quạt nếu cần. Cờ-lê lực để siết bulông đúng mô-men.

- Thiết bị hỗ trợ kiểm tra: Đồng hồ vạn năng (đo điện áp, dòng, điện trở). Máy đo cách điện kiểm tra cuộn dây motor. Thiết bị đo độ rung. Nhiệt kế hồng ngoại đo nhiệt độ motor hoặc bạc đạn. Thiết bị đo lưu lượng, áp suất gió nếu có hệ thống kiểm tra lưu thông khí

- Vật tư, phụ kiện quạt: Khăn lau khô, giấy lau dầu. Bàn chải mềm, chổi sắt nhỏ để vệ sinh bụi dày hoặc gỉ sét. Máy hút bụi hoặc máy thổi khí nén. Dung dịch tẩy rửa trung tính hoặc chuyên dụng cho quạt và motor (không chứa hóa chất ăn mòn, không chứa axit hoặc bazơ mạnh). Mỡ bôi trơn chịu nhiệt. Dầu chống gỉ hoặc sơn phủ nếu xử lý vỏ ngoài, khung. Keo trám, silicon hoặc băng dính chịu nhiệt nếu cần bịt kín các khe hở sau khi vệ sinh.

4.3 Nhân sự và phân công công việc

Việc phân công rõ ràng giúp tiết kiệm thời gian và đảm bảo từng hạng mục được thực hiện đúng người, đúng kỹ năng:

• 1 người phụ trách cơ khí: tháo lắp, kiểm tra bạc đạn, bôi trơn, siết bulông

• 1 người phụ trách điện: đo điện, kiểm tra motor, kết nối điện lại sau khi vệ sinh

• 1 người hỗ trợ và giám sát an toàn (có thể kiêm nhiệm)

Nếu công việc thực hiện trên cao (quạt gắn mái, gắn trần), cần chuẩn bị thêm thang, giàn giáo an toàn, dây đai và khóa móc đúng quy chuẩn.

4.4 Khảo sát hiện trạng trước khi vệ sinh

Trước khi bắt đầu tháo lắp hay vệ sinh quạt thông gió công nghiệp, cần thực hiện một số bước khảo sát nhanh:

• Ghi nhận tình trạng hoạt động hiện tại của quạt: có tiếng ồn bất thường, rung mạnh, mùi khét, tốc độ quay yếu, gió thổi kém hay không.

• Kiểm tra lượng bụi bám bằng mắt thường hoặc đèn soi. Xác định mức độ dơ để lựa chọn phương pháp vệ sinh phù hợp.

• Chụp ảnh tổng thể và các chi tiết quạt (motor, cánh, khung vỏ) trước khi tháo lắp để làm tài liệu đối chiếu sau khi hoàn thành.

• Ghi lại thông số thiết bị (model, công suất, điện áp, dòng điện định mức, tốc độ quay…) từ tem nhãn.

• Nếu có thể, đo các thông số kỹ thuật như lưu lượng gió, áp suất, điện áp, dòng điện lúc vận hành để có cơ sở so sánh sau khi vệ sinh.

5. Chi tiết quy trình vệ sinh và bảo trì quạt thông gió công nghiệp

Sau khi hoàn tất khâu chuẩn bị (ngắt điện, kiểm tra an toàn, chuẩn bị dụng cụ…), quy trình vệ sinh và bảo trì quạt thông gió công nghiệp nên được thực hiện theo trình tự các bước dưới đây. Việc tuân thủ đúng trình tự giúp đảm bảo hiệu quả làm sạch, không ảnh hưởng đến hiệu suất và tuổi thọ thiết bị.

5.1 Tháo rời quạt thông gió công nghiệp

Tháo vỏ bảo vệ, lưới chắn, nắp che motor (nếu có). Lưu ý giữ nguyên đệm, vòng đệm cao su tránh thất lạc. Tháo cánh quạt khỏi trục motor. Đánh dấu vị trí ban đầu bằng sơn hoặc bút để khi lắp lại không bị sai lệch.

Tháo cụm motor (nếu thiết kế rời) bằng cách tháo các bu lông, đỡ bằng tay hoặc dây treo để tránh rơi gãy. Tháo bạc đạn, guốc đỡ (nếu cần bảo trì sâu), đảm bảo không làm cong trục hoặc móp trục cánh.

Lưu ý: Không dùng búa đập trực tiếp lên trục hoặc cánh. Dùng kẹp chuyên dụng hoặc keo tháo lỏng nếu ốc bị gỉ sét. Với quạt gắn mái hoặc gắn tường, cần có dây treo hoặc người hỗ trợ giữ thiết bị.

5.2 Vệ sinh cánh quạt

• Dùng chổi mềm hoặc bàn chải sợi nylon cứng để quét lớp bụi dày bám lâu ngày trên bề mặt cánh. Pha dung dịch vệ sinh trung tính (tỉ lệ khuyến nghị 1:10) vào bình xịt áp lực thấp. Phun đều lên bề mặt cánh. Dùng khăn sạch lau lại nhiều lần, chú ý các góc cạnh, gân cánh hoặc lỗ cố định.

• Với bụi dầu, có thể dùng dung dịch tẩy rửa chuyên dụng (có khả năng hòa tan dầu mỡ nhưng không ăn mòn kim loại). Dùng khí nén thổi khô toàn bộ bề mặt sau khi lau. Không để ẩm ướt vì dễ gây rỉ sét.

5.3 Vệ sinh motor quạt

• Dùng máy hút bụi hoặc khí nén để thổi sạch bụi bên trong và xung quanh thân motor. Thổi theo chiều từ sau ra trước. Mở nắp hộp đấu dây, kiểm tra dây nối, đầu cos, thiết bị chống sét, rơ-le nhiệt (nếu có).

• Dùng khăn khô lau sạch vỏ motor, khe tản nhiệt, quạt làm mát. Nếu motor bị dầu hoặc hơi ẩm bám nhiều, dùng khăn ẩm với ít dung dịch vệ sinh để lau. Tuyệt đối không xịt trực tiếp lên motor.

5.4 Kiểm tra và tra mỡ bạc đạn

• Tháo bạc đạn khỏi trục (nếu thiết kế cho phép). Dùng khăn sạch và dụng cụ gỡ mỡ để lấy hết lớp mỡ cũ, bụi bẩn và dầu thải bên trong. Dùng dung dịch chuyên dụng để làm sạch bạc đạn, sau đó để khô hoàn toàn.

• Bôi mỡ mới theo tiêu chuẩn (thường là mỡ EP2 hoặc mỡ chịu nhiệt từ –20 đến 150°C). Lượng mỡ bôi khoảng 60–70% thể tích vòng bi. Nếu không tháo được bạc đạn, có thể bơm mỡ trực tiếp vào đầu tra mỡ (nếu có).

5.5 Vệ sinh thân vỏ, khung đỡ

• Dùng khăn ẩm lau sạch toàn bộ bề mặt bên ngoài thân quạt, khung đỡ, nắp che. Với vết gỉ nhẹ, có thể dùng giấy nhám mịn hoặc chổi sắt. Nếu có lớp sơn bong tróc, cần làm sạch, sau đó sơn lại bằng sơn chống rỉ.

• Vệ sinh lưới chắn bụi, miệng hút/thải bằng nước xịt áp lực nhẹ và bàn chải mềm. Kiểm tra các điểm bắt bulông, vít, ke góc – siết chặt lại nếu lỏng.

5.6 Kiểm tra hệ thống đấu nối điện

• Kiểm tra dây điện, đầu nối, chân cos trong hộp đấu dây. Đo điện trở giữa các pha và giữa dây với vỏ để đảm bảo không rò rỉ điện.

• Đánh dấu lại các đầu pha (U-V-W), dây nối đất. Nếu có cầu dao hoặc công tắc điều khiển, kiểm tra độ bám tiếp điểm và độ kín nắp bảo vệ.

5.7 Lắp ráp lại thiết bị

• Gắn lại cánh quạt đúng vị trí như khi tháo (dựa vào dấu đã đánh trước đó). Lắp bạc đạn, nắp bảo vệ, hộp đấu điện, lưới chắn gió… theo thứ tự ngược lại khi tháo.

• Siết chặt các bu lông, kiểm tra khe hở giữa cánh và vỏ quạt. Quay tay thử trục quạt để kiểm tra độ mượt và tiếng ồn cơ học.

6. Vận hành thử và hoàn thiện

Sau khi đã hoàn tất toàn bộ các bước vệ sinh, kiểm tra và lắp ráp lại thiết bị, công đoạn vận hành thử là bước quan trọng để xác nhận chất lượng công việc bảo trì, đồng thời đảm bảo rằng quạt hoạt động ổn định, an toàn, đạt hiệu suất như thiết kế. Bên cạnh đó, giai đoạn hoàn thiện cũng bao gồm việc ghi nhận thông số, đánh giá tổng thể và bàn giao lại thiết bị.

6.1 Kiểm tra tổng thể trước khi lắp đặt

- Kiểm tra siết chặt bu lông, ốc vít tại các vị trí như: motor, chân đế, cánh quạt, lưới chắn, hộp điện. Đảm bảo cánh quạt không bị va chạm với vỏ, lưới chắn hoặc các bộ phận cố định. Kiểm tra lại đường điện: dây pha, dây trung tính, dây tiếp đất phải đấu đúng sơ đồ và chắc chắn. Không có dấu hiệu rò điện, đứt gãy hay lỏng cos.

- Quay tay trục quạt để cảm nhận sự trơn tru, kiểm tra xem có tiếng kêu hoặc điểm cản bất thường nào không. Kiểm tra các thiết bị an toàn đi kèm như rơ-le nhiệt, aptomat, cầu chì, biến tần (nếu có). Đảm bảo khu vực quanh quạt sạch sẽ, không có vật cản, không còn dụng cụ hoặc giẻ lau bị bỏ sót.

6.2 Chạy thử và kiểm tra hệ thống

Sau khi xác nhận quạt vận hành tốt ở chế độ không tải, tiến hành kết nối lại với hệ thống ống gió, cửa hút/xả hoặc vận hành trong môi trường thực tế:

Theo dõi lưu lượng gió: Đảm bảo lưu lượng và hướng gió đạt chuẩn. Có thể sử dụng đồng hồ đo lưu lượng gió hoặc cảm nhận thực tế tại đầu ra.

Kiểm tra nhiệt độ motor: Sau 15–30 phút chạy có tải, đo lại nhiệt độ. Nhiệt độ không vượt quá ngưỡng cho phép (thường dưới 80°C).

Tiếng ồn và độ rung: Tiếp tục quan sát trong quá trình vận hành liên tục. Nếu phát hiện bất kỳ tiếng kêu lạ hoặc rung tăng dần, cần dừng quạt và kiểm tra lại ngay.

Dòng điện: So sánh dòng điện giữa lúc chạy không tải và có tải. Dòng điện không được vượt quá 110% dòng định mức.

Hiệu suất tổng thể: So sánh thông số sau bảo trì với trước đó (nếu có ghi nhận). Quạt sau bảo trì thường sẽ chạy êm hơn, mát hơn, hiệu suất gió tốt hơn.

6.3 Dọn dẹp hiện trường và hoàn thiện

Sau khi quạt chạy ổn định và kết thúc vận hành thử, cần thực hiện các bước hoàn thiện:

Vệ sinh lại khu vực làm việc, thu gom tất cả dụng cụ, giẻ lau, rác thải kỹ thuật.

Đóng nắp hộp điện, tủ điều khiển, đảm bảo kín nước, kín bụi.

Lắp lại các vách chắn, lưới bảo vệ, cửa kiểm tra theo đúng hiện trạng ban đầu.

Dán tem bảo trì hoặc ghi chú ngày bảo trì gần nhất lên thân thiết bị.

Nếu là bảo trì định kỳ theo hợp đồng, lập biên bản nghiệm thu bàn giao và lấy xác nhận từ đại diện nhà máy hoặc đơn vị quản lý thiết bị.

7. Cách xử lý một số lỗi thường gặp ở quạt thông gió công nghiệp

8. Kết luận

Việc vệ sinh và bảo trì quạt thông gió công nghiệp không chỉ là yêu cầu bắt buộc trong quy trình quản lý thiết bị mà còn là yếu tố then chốt đảm bảo hiệu suất hoạt động ổn định, tiết kiệm năng lượng và an toàn sản xuất. Thực hiện đúng quy trình kỹ thuật, kiểm tra đầy đủ các bộ phận và vận hành thử cẩn thận sẽ giúp doanh ng