Quạt hút trên mái là giải pháp thông gió hiệu quả cho nhà xưởng, kho bãi và tòa nhà cao tầng, giúp loại bỏ khí nóng, hơi ẩm và mùi hôi nhanh chóng. Bên cạnh đó, quạt thông gió truyền thống cũng là lựa chọn phổ biến cho không gian nhỏ và trung bình. Bài viết này sẽ so sánh chi tiết hai loại quạt, từ cấu tạo, cơ chế hoạt động đến ưu nhược điểm, giúp bạn chọn thiết bị thông gió phù hợp và tiết kiệm năng lượng.
1. Tổng quan về quạt hút trên mái
1.1 Khái niệm quạt hút trên mái
Quạt hút trên mái là thiết bị thông gió được lắp đặt trực tiếp trên mái nhà, dùng để hút khí nóng, hơi ẩm, khói và mùi hôi từ bên trong ra ngoài, đồng thời thúc đẩy luồng không khí tươi từ bên ngoài vào.
Đây là giải pháp thông gió hiệu quả cho các không gian lớn như nhà xưởng, kho bãi, trung tâm thương mại, xí nghiệp sản xuất hoặc các tòa nhà cao tầng, nơi khí nóng thường tích tụ ở trần và mái. Nhờ vị trí lắp đặt cao, quạt hút mái khai thác hiện tượng đối lưu tự nhiên, giúp không khí lưu thông liên tục, giảm nhiệt độ và duy trì môi trường làm việc thoáng mát.
1.2 Cấu tạo của quạt hút trên mái
Một quạt hút trên mái điển hình gồm các bộ phận chính:
Vỏ quạt:
Làm bằng thép mạ kẽm, nhôm hoặc inox, có khả năng chống ăn mòn, chịu được mưa nắng và gió lớn. Vỏ quạt được thiết kế kín khít để giảm thất thoát áp suất và ngăn nước mưa xâm nhập.
Cánh quạt:
Có thể là cánh hướng trục hoặc cánh ly tâm, thiết kế khí động học giúp tăng lưu lượng gió, giảm tiếng ồn và tối ưu hiệu suất hút khí. Cánh quạt thường được cân bằng động để giảm rung lắc khi vận hành tốc độ cao.
Động cơ (Motor):
Động cơ thường là loại chống bụi, chống ẩm, IP55 trở lên, hoạt động bền bỉ 24/7. Một số model cao cấp sử dụng động cơ biến tần, giúp điều chỉnh tốc độ cánh quạt theo nhu cầu thông gió.
Chụp che mưa:
Ngăn nước mưa và bụi bẩn lọt vào quạt, đồng thời định hướng luồng gió ra ngoài hiệu quả hơn.
Chân đế và cổ nối:
Giúp cố định quạt trên mái, đảm bảo kín khít giữa quạt và mái nhà để tránh rò rỉ nước, đồng thời chịu lực gió lớn mà không bị rung lắc.
1.3 Nguyên lý hoạt động quạt hút trên mái
Quạt hút trên mái hoạt động dựa trên nguyên lý tạo áp suất âm bên trong không gian. Khi động cơ quay cánh quạt:
- Khí nóng, hơi ẩm và khí thải bị hút từ bên trong lên mái.
- Luồng không khí tươi từ bên ngoài sẽ đi vào qua cửa hút, cửa sổ hoặc khe hở, tạo chu trình lưu thông liên tục.
- Nhờ vị trí trên mái, quạt tận dụng hiện tượng khí nóng bốc lên tự nhiên, giảm áp lực cho hệ thống điều hòa, tiết kiệm điện năng.
- Ngoài nguồn điện thông thường, hiện nay quạt hút mái còn có các loại sử dụng năng lượng gió hoặc năng lượng mặt trời, vận hành tự động, tiết kiệm chi phí và thân thiện môi trường.
1.4 Ứng dụng của quạt hút trên mái
Quạt hút trên mái được dùng rộng rãi trong nhiều loại công trình:
- Nhà xưởng công nghiệp: Thải khí nóng, hơi ẩm, bụi và khói từ quá trình sản xuất, bảo vệ sức khỏe công nhân và nâng cao hiệu quả làm việc.
- Kho bãi và trung tâm logistics: Duy trì không khí lưu thông, ngăn tích tụ nhiệt và mùi hôi từ hàng hóa.
- Tòa nhà cao tầng và trung tâm thương mại: Giúp loại bỏ khí nóng trên trần, giảm tải hệ thống điều hòa, nâng cao sự thoải mái cho nhân viên và khách hàng.
- Nhà máy chế biến thực phẩm hoặc dược phẩm: Kiểm soát độ ẩm và mùi hôi, duy trì môi trường sạch sẽ và hợp vệ sinh.
- Các công trình cần tiết kiệm năng lượng: Kết hợp quạt hút mái với hệ thống điều hòa hoặc quạt cấp khí tươi để tối ưu hóa chi phí điện năng.
2. Tổng quan về quạt thông gió truyền thống
2.1 Khái niệm quạt thông gió truyền thống
Quạt thông gió truyền thống là thiết bị cơ học dùng để luân chuyển, trao đổi và làm mới không khí trong phòng hoặc trong công trình, bằng cách hút khí tù, hơi ẩm và mùi hôi ra ngoài, đồng thời đưa không khí tươi từ bên ngoài vào bên trong.
Loại quạt này được sử dụng phổ biến trong nhà ở dân dụng, văn phòng, cửa hàng, nhà bếp, phòng tắm, kho nhỏ và xưởng quy mô vừa. So với quạt hút trên mái, quạt thông gió truyền thống có thiết kế đơn giản hơn, giá thành thấp và dễ lắp đặt, nhưng hiệu quả hút khí và khả năng giảm nhiệt độ hạn chế hơn, đặc biệt trong những không gian lớn hoặc mái cao.
2.2 Cấu tạo quạt thông gió truyền thống
Tùy thuộc vào kiểu dáng và công suất, cấu tạo quạt thông gió truyền thống có thể khác nhau đôi chút, nhưng nhìn chung bao gồm các bộ phận chính sau:
- Vỏ quạt: Là bộ phận bao quanh cánh và động cơ, thường được làm bằng nhựa ABS, nhôm hoặc thép sơn tĩnh điện. Vỏ quạt được thiết kế chắc chắn, nhẹ, dễ tháo lắp và có khả năng chống rỉ sét.
- Cánh quạt: Cánh quạt có thể là dạng hướng trục (axial) hoặc ly tâm (centrifugal).
- Quạt hướng trục cho lưu lượng gió lớn, phù hợp với nhà ở, nhà vệ sinh, văn phòng.
- Quạt ly tâm tạo áp lực gió cao, dùng cho các hệ thống dẫn khí dài hoặc cần hút qua ống.
- Động cơ: Động cơ của quạt thông gió truyền thống thường là motor điện 1 pha hoặc 3 pha, truyền động trực tiếp. Một số loại cao cấp có tính năng tiết kiệm điện, cảm biến nhiệt độ, hoặc điều chỉnh tốc độ quay.
- Lưới bảo vệ và cửa chớp: Lưới bảo vệ: Ngăn vật thể lạ hoặc côn trùng bay vào quạt, đảm bảo an toàn.
- Cửa chớp: Tự động đóng khi quạt dừng hoạt động, ngăn gió và bụi thổi ngược từ ngoài vào.
- Khung lắp đặt (Mounting Frame): Là phần gắn quạt vào tường, trần hoặc ống dẫn gió, giúp quạt vận hành ổn định và giảm rung khi quay.
2.3 Nguyên lý hoạt động của quạt thông gió truyền thống
Quạt thông gió truyền thống hoạt động dựa trên nguyên lý tạo chênh lệch áp suất không khí giữa bên trong và bên ngoài công trình. Khi cánh quạt quay, áp suất âm được hình thành ở phía sau quạt, hút khí từ trong phòng ra ngoài.
Tùy vào thiết kế:
- Với quạt hút đơn thuần, không khí chỉ đi một chiều (từ trong ra ngoài).
- Với quạt hai chiều, thiết bị có thể đổi chiều quay, cho phép không khí đi cả hai hướng — hút ra hoặc thổi vào.
- Nhờ nguyên lý này, không khí tù đọng, mùi hôi, hơi ẩm hoặc khí CO₂ được loại bỏ nhanh chóng, giúp môi trường sống và làm việc luôn thông thoáng, sạch sẽ và dễ chịu.
2.4 Ứng dụng quạt thông gió truyền thống
Nhờ cấu tạo đơn giản và chi phí hợp lý, quạt thông gió truyền thống được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau:
- Nhà ở dân dụng: Dùng trong nhà bếp, phòng ngủ, nhà vệ sinh hoặc tầng hầm để loại bỏ mùi, hơi ẩm, khói và khí nóng.
- Văn phòng, cửa hàng, quán ăn: Giúp duy trì không khí trong lành, hạn chế mùi thực phẩm và khói thuốc. Phòng kỹ thuật, phòng điện, phòng máy: Đảm bảo thông gió liên tục, giảm nhiệt độ thiết bị, tránh sự cố quá nhiệt.
- Kho chứa nhỏ và nhà xưởng quy mô vừa: Duy trì sự lưu thông không khí cơ bản, giảm bụi và hơi nóng nhẹ.
- Công trình công cộng: Trường học, bệnh viện, hành lang, khu vệ sinh chung đều cần quạt thông gió truyền thống để giữ môi trường thoáng mát, hợp vệ sinh.
3. Ưu nhược điểm của quạt hút trên mái
3.1 Ưu đểm của quạt hút trên mái
Hiệu quả hút khí nóng vượt trội
- Điểm mạnh lớn nhất của quạt hút trên mái nằm ở khả năng thải khí nóng và hơi ẩm hiệu quả.
- Do khí nóng luôn có xu hướng bốc lên cao, vị trí lắp quạt trên mái chính là điểm tập trung và thoát nhiệt lý tưởng nhất.
- Nhờ đó, quạt hút mái giúp:
+ Giảm nhiệt độ không gian trong nhà xưởng từ 3–5°C so với môi trường thông thường.
+ Giảm độ ẩm và hơi nước, đặc biệt hiệu quả trong các nhà máy chế biến thực phẩm, dệt may, hoặc sản xuất nhựa.
+ Giữ môi trường làm việc ổn định, dễ chịu, không ngột ngạt dù vận hành nhiều máy móc sinh nhiệt.
Tiết kiệm năng lượng, giảm chi phí vận hành
- Khác với quạt thông gió gắn tường phải dùng hoàn toàn bằng điện, quạt hút trên mái có thể kết hợp nguyên lý đối lưu tự nhiên, giúp không khí nóng thoát ra ngoài mà không cần hoạt động liên tục ở công suất cao.
- Đặc biệt, hiện nay có các dòng quạt hút mái năng lượng gió và quạt hút mái năng lượng mặt trời, vận hành hoàn toàn tự nhiên hoặc sử dụng năng lượng tái tạo, giúp tiết kiệm tới 80–100% chi phí điện năng hàng tháng.
- Việc giảm nhiệt độ trong nhà xưởng cũng đồng nghĩa giảm tải cho hệ thống điều hòa hoặc quạt làm mát công nghiệp, mang lại lợi ích kinh tế lâu dài.
Thông gió diện rộng, phù hợp công trình rộng lớn
- Quạt hút trên mái có thể đạt lưu lượng gió từ 10.000 – 60.000 m³/h, vượt xa các loại quạt thông gió truyền thống.
- Nhờ công suất mạnh và phạm vi hút khí rộng, loại quạt này đặc biệt phù hợp cho:
- Nhà xưởng sản xuất, kho chứa, xưởng gỗ, nhà thép tiền chế.
- Trung tâm logistics, kho lạnh, xưởng cơ khí.
- Khu thương mại, tòa nhà cao tầng có diện tích sàn lớn.
- Khi được bố trí đồng đều trên mái, hệ thống quạt tạo dòng đối lưu không khí toàn diện, đảm bảo mọi khu vực đều được làm mát và thông thoáng.
Bền bỉ, ít hư hỏng, tuổi thọ cao
- Do được thiết kế cho môi trường khắc nghiệt, vật liệu của quạt hút mái thường là thép mạ kẽm, inox hoặc composite chống ăn mòn, chịu nhiệt, chống tia UV.
- Động cơ được bảo vệ theo tiêu chuẩn IP55–IP65, có thể hoạt động liên tục 24/7 trong điều kiện nhiệt độ cao hoặc ẩm mà không bị ảnh hưởng.
- Một quạt hút mái chất lượng có thể hoạt động ổn định từ 8–15 năm, thậm chí lâu hơn nếu bảo trì định kỳ.
3.2 Nhược điểm của quạt hút trên mái
Chi phí đầu tư ban đầu cao
- Giá thành của quạt hút mái thường cao gấp 2–3 lần so với quạt thông gió truyền thống.
- Ngoài chi phí thiết bị, thi công lắp đặt trên mái cũng yêu cầu kỹ thuật chuyên biệt để đảm bảo kín nước và an toàn kết cấu mái.
- Tuy nhiên, nếu tính về chi phí vận hành dài hạn, quạt hút mái lại tiết kiệm đáng kể điện năng và chi phí bảo dưỡng, giúp hoàn vốn nhanh hơn sau 1–2 năm sử dụng.
Thi công phức tạp, yêu cầu kỹ thuật cao
- Việc lắp quạt trên mái phải đảm bảo:
+ Mái không bị thấm nước hoặc dột.
+ Quạt được cố định chắc chắn, chịu được gió lớn và rung động.
+ Có hệ thống chống sét, chống rò điện an toàn.
- Nếu thi công sai kỹ thuật, quạt có thể gây rò nước vào bên trong công trình hoặc giảm hiệu quả hút gió, đặc biệt trong mùa mưa bão. Vì vậy, đơn vị thi công cần có kinh nghiệm về hệ thống HVAC hoặc cơ điện công trình.
Bảo trì khó khăn hơn quạt thường
- Do vị trí lắp đặt trên mái cao, việc vệ sinh, tra dầu mỡ, kiểm tra motor hoặc thay cánh quạt đòi hỏi kỹ thuật viên chuyên nghiệp và thiết bị an toàn.
- Nếu công trình có nhiều quạt, chi phí bảo dưỡng định kỳ có thể tăng lên, dù tần suất bảo dưỡng không quá thường xuyên (khoảng 1–2 lần mỗi năm).
4. Bảng so sánh quạt hút trên mái và quạt thông gió truyền thống
| Tiêu chí |
Quạt hút trên mái |
Quạt thông gió truyền thống |
| Vị trí lắp đặt |
Trên mái nhà |
Trên tường, vách |
| Hướng lưu thông gió |
Theo chiều thẳng đứng, hút khí nóng từ má |
Theo chiều ngang |
| Hiệu suất thông gió |
Cao, lưu lượng lớn |
Trung bình |
| Chi phí đầu tư |
Trung bình - Cao |
Thấp |
| Chi phí vận hành |
Thấp, tiết kiệm điện |
Thấp |
| Độ ồn |
Ổn định, ít rung |
Dễ gây ồn sau thời gian sử dụng |
| Bảo trì, vệ sinh |
Khó, cần kỹ thuật viên |
Dễ, tự thực hiện được |
| Khả năng chống nước và bụi |
Cao |
Thấp – trung bình |
5. Xu hướng mới trong thiết kế quạt hút gió hiện nay
5.1. Quạt hút mái năng lượng gió
Sử dụng sức gió tự nhiên để quay cánh quạt và tạo luồng hút khí.
Không tiêu tốn điện năng, hoạt động liên tục, tuổi thọ có thể lên đến 15–20 năm.
Loại này đặc biệt phù hợp cho nhà xưởng lớn tại các khu công nghiệp có gió ổn định quanh năm.
5.2. Quạt hút mái năng lượng mặt trời
Tận dụng năng lượng mặt trời thông qua tấm pin gắn trực tiếp trên chụp quạt.
Khi có ánh sáng, quạt tự động hoạt động; khi trời tối, chuyển sang chế độ nghỉ.
Ưu điểm: tiết kiệm điện tuyệt đối, giảm phát thải CO₂, dễ lắp đặt, không cần dây nguồn.
5.3. Quạt hút mái kết hợp cảm biến thông minh
Một số model cao cấp tích hợp cảm biến nhiệt độ, độ ẩm và áp suất, giúp điều chỉnh tốc độ quạt tự động theo điều kiện môi trường.
Điều này không chỉ tăng tuổi thọ thiết bị mà còn tối ưu hiệu quả vận hành và tiết kiệm năng lượng.
6. Kết luận
Quạt hút trên mái ngày càng được ưa chuộng nhờ khả năng thông gió hiệu quả, tiết kiệm năng lượng và thân thiện môi trường. So với quạt thông gió truyền thống, thiết bị này có ưu điểm về lưu lượng gió lớn, giảm nhiệt nhanh và độ bền cao, phù hợp cho nhà xưởng, kho hàng, trung tâm thương mại. Trong khi đó, quạt thông gió truyền thống vẫn thích hợp với không gian nhỏ, chi phí đầu tư thấp và lắp đặt đơn giản. Tùy quy mô và nhu cầu, người dùng nên chọn giải pháp phù hợp để đạt hiệu quả thông gió tối ưu. Xu hướng tương lai của quạt hút mái sẽ tập trung vào công nghệ thông minh, năng lượng tái tạo và thiết kế bền vững.
CÔNG TY TNHH THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ MAXFAN VIỆT NAM
Tiếng Anh
